ናይ ደሞዝን ስራሕን ውዕል

እቲ ናይ ስራሕ ውዕል ናይ ስራሕ ኵነታትን ከምኡውን ናይ ክልቲኦም መሰላትን ግዴታታትን ዝገልጽ ኢዩ ። እንተ ወሓደ እዚ ዚስዕብ ነገራት ተጠቓሊሉ ኣሎ ፦

• ስምካን ስም ኣስራሒኻን
• ርክብ ስራሕ ዚጅምረሉ ዕለት
• ኣብ መጻኢ ኣብ ኩባንያ ዚዓዪ ዕዮ
• ደሞዝን መመላእታ ደሞዝን
• ሰሙናዊ ናይ ስራሕ ሰዓታት
• ቍጽሪ መዓልትታት ዕረፍቲ / Ferien
• ንውሓት Probezeit
• እዋን መጠንቀቕታ
• ናይ ቀዋሚ ናይ ስራሕ ውዕል ዚዛዘም ዕለት
• ከም መወዳድርቲ ዘይብሉ ሓባራዊ ሓሳብ ወይ ካብ ሰዓታት ወጻኢ ዚግበር መምርሒ ዝኣመሰለ ፍሉይ መምርሒታት

ንጹር ሕግታት ኣብ ገሊኡ ኽፋላት ዚውዕል እዩ ፣ እዚ ኸኣ ኣብ ሃገራዊ ወይ ዞባ Gesamtarbeitsvertrag (GAV)

ሓባራዊ Gesamtarbeitsvertrag (GAV) ኣብ መንጎ ማሕበራት ኣስራሕትን ማሕበራት ሰራሕተኛታትን ማሕበራት ንግድን እተዛዘመ ውዕል ኢዩ።

ከምዚ ዝስዕብ ዝኣመሰለ ዝተሓተ ብቕዓታት ይገልጽ -

• እቲ ዝተሓተ ደሞዝ
• 13. ወርሓዊ ደሞዝን ካሕሳን
• ብሰንኪ ሕማምን ሕርስን ወተሃደራዊ ኣገልግሎትን ጕድለት እንተ ኣጋጢምዎ ደሞዝ ምኽፋል ቀጸለ
• ቍጽሪ መዓልትታት ዕረፍቲ / Ferien
• ስርዓታት ግዜ ስራሕ
• ካብ ቤት ማእሰርቲ ንኸይስጐጉ እተገብረ ዕቝባ

ኣብ ስዊዘርላንድ ዚነብሩ ሰባት ብገምጋም ኣብ ሰሙን 42 ሰዓት ይሰርሑ እዮም ።  

እቲ ሕጊ ኣብ ሰሙን ዝለዓለ ናይ ስራሕ ግዜ ይህብ -

• 45 ሰዓት ኣብ ኢንዱስትርያዊ ኩባንያታት ሰራሕተኛታት ቤት ጽሕፈትን ሰራሕተኛታት ተክኒክን ሰራሕተኛታት ሸየጥትን ዓበይቲ ኩባንያታት
• 50 ሰዓት ንዅሎም ሰባት

ካብቲ ኣብቲ ውዕላት እተገብረሉ ቝጽሪ ሰዓታት ንላዕሊ ትሰርሕ እኳ እንተ ዀንካ ካብቲ ሰሙናዊ እትሰርሓሉ ሰዓታት ግን ዘይትበልጽ እንተ ዄንካ እዚ ተወሳኺ ሰዓታት እዚ ኸም ተወሳኺ ሰዓታት ጌርካ እዩ ዚርአ። 

ኣብ ትሕቲ ኸመይ ዝበለ ዅነታት ኢኻ ኻብ ሰዓታት ንላዕሊ ኽትሰርሕ ዘሎካ?

ኣስራሒኻ ኸምዚ እንተ ዀይኑ ካብ ሰዓታት ንላዕሊ ኽትሰርሕ ይሓትተካ ይኸውን፦

• ካብ ሰዓታት ወጻኢ ምስራሕ ኣድላዪ እዩ።
  
• ካብ መጠን ንላዕሊ ሰዓታት ምሕላፍ ብኣካላውን ብኣእምሮኣውን መዳይ ብዙሕ ኣይኰነን ።
  
• ናይ ስራሕ ሰዓትን መዓልታዊ ዕረፍቲ ዚግበረሉ ግዜን ይኽበር እዩ ።

ካብ ሰዓታት ንላዕሊ ኽትሰርሕ እኳ እንተ ወሰንካ ምስዚ ሕግታት እዚ ተሰማሚዕካ ኽትዓዪ ኣሎካ ።

ካብ ሰዓታት ወጻኢ እትሰርሕ ብኸመይ ኢኻ?

• ተወሳኺ ሰዓታት ብናይ ደሞዝ መመላእታ 25% ክኽሕስ ኣለዎ ።

• ይኹን እምበር ካብ ሰዓታት ወጻኢ እንተ ወሓደ ኣብ ሓደ እዋን ዕረፍቲ ኽትክሕስ ትኽእል ኢኻ። እዚ ኸኣ ፍቓድካን ኣብ መንጎኻን ኣብ መንጎ ኣስራሒኻን ብጽሑፍ ዝሰፈረ ስምምዕን ዚሓትት እዩ ።

• ናይ ምምሕዳር ውዕል ዘለዎም ኣካየድቲ ስራሕ ብሓፈሻኡ ናይ ደሞዝ መመላእታ ናይ ምርካብ መሰል የብሎምን ። እዚ ኣብ ውዕል ስራሕ ስርዓት ዚግበረሉ እዩ ።

እንተ ሓሚምካ ወይ እንተ ተጐዲእካ ንእተወሰነ እዋን ደሞዝካ ኽትቅበል ኢኻ።

እንተ ሓሚምካ እዚ ዚስዕብ ሕቶታት ኪለዓዕለካ ይኽእል እዩ፦

እንተ ሓሚምካ ወይ ኣብ እዋን ጥንስቲ ጽቡቕ እንተ ዘይተሰሚዑካ ብእተኻእለካ መጠን ቀልጢፍካ ንኣስራሒኻ ኽትነግሮ ኣሎካ።

ከም ሕጊ መጠን ካብ ቀዳመይቲ መዓልቲ ስራሕ ክትረክብ ከም ዘይከኣልካ ዚገልጽ ናይ ሕክምና ወረቐት ምስክር ከተቕርብ ኣሎካ። ኣየናይ መምርሒ ኸም ዚምልከተካ ንምፍላጥ ንኣስራሒኻ ኣረጋግጽ።

ብሰንኪ ሕማም ወይ ጥንሲ ዝወሓደ ስራሕ ክትሰርሕ እንተ ኽኢልካ እቲ ሓኪም ኣብ መዓልቲ ወይ ኣብ ሰሙን ክትሰርሕ እትኽእል ዝለዓለ ሰዓታት ክትሕብር ኣሎካ።

ንእተወሰነ እዋን ደሞዝካ ኽትቅበል ኢኻ ።

ሓደጋ ወይ ጕድኣት ኬጋጥም ከሎ እዚ ዚስዕብ ይዓዪ እዩ ፦

ኣብ እዋን ስራሕ ኰነ ኣብ እዋን ዕረፍቲ ብዛዕባ ዘጋጠመካ ጕድኣት ወይ ሓደጋ ንኣስራሒኻ ብእተኻእለ መጠን ቀልጢፍካ ንገሮ።

እቲ ኣስራሒ ነቲ ኩባንያ መድሕን ብኡንብኡ ኺሕብሮ ኣለዎ። ንስኻን ሓኪምካን ብዛዕባ ጕድኣትን ሓደጋን ኵነታት ጥዕናኻን ሓበሬታ ኽትህቡሉ እትኽእሉ ፎርም ኪሰዱልኩም እዮም።

ኣብ ስዊዘርላንድ ኣስራሕቲ ንሰራሕተኛታቶም ብሰንኪ ሓደጋ ኻብ ዚፍጠር ጕድኣት የዕቍብዎም እዮም። ካብቲ ሓደጋ/ጕድኣት ዝወረደሉ እዋን ን3ይቲ መዓልቲ ኣትሒዝካ ማዕረ 80% ደሞዝካ Taggeld ክትረክብ ኢኻ።

እቲ ሓደጋ ኣብ ስራሕ (ናይ ስራሕ ሓደጋ) ወይ ኣብ እዋን መዘናግዒ (ናይ ስራሕ ሓደጋ ዘይኰነ ሓደጋ) ብዘየገድስ Taggeld ክፍሊት ኢዩ ዝኽፈል።

ብዘይካዚ ስራሕ እንተ ኣልዩካን ሰሙናዊ እትሰርሓሉ ሰዓታት ካብ 8 ሰዓት ንታሕቲ እንተ ዀይኑን ኣብ ስራሕ ዜጋጥም ሓደጋታት ጥራይ እዩ ዜተኣማምን ።

ካብ ስደት ዚርከብ ዕቝባ፦ 

ኣብቲ ናይ ሕማም ዕረፍቲ ዝረኸብካሉ እዋን ኣስራሒኻ ክሰጕጐካ ኣይፍቀደልካን ኢዩ እንተዀነ ግን ኣብ እዋን ዕረፍቲ ካብ ስራሕ ክትወጽእ ትኽእል ኢኻ።

ንስኻን ኣስራሒኻን ነቲ ምስ ስራሕ ዘሎካ ርክብ ከተቋርጽዎ መሰል ኣሎኩም ።

ሓደ ሰብ ስራሕ ምስ ኣቋረጸ እተወሰነ ዅነታት ከማልእ ኣለዎ ። እቲ ናይ መወዳእታ ምልክታ ኣብ ጽሑፍ ዝሰፈረ እንተ ዀይኑ ኣብቲ ናይ ስራሕ ውዕል ተገሊጹ ኣሎ። ከምኡ እንተ ዘይጌርካ ከም ዜቋርጽ ብኣፍ መጠንቀቕታ ኺወሃበካ ይኽእል እዩ።

እዋን መጠንቀቕታ

ነቲ ምስ ስራሕ ዘሎካ ርክብ ከተቋርጾ እንተ ደሊኻ ነቲ ኣብቲ ውዕል ስራሕ እተሰማምዓሉ እዋን ምልክታ ኽትእዘዞ ኣሎካ። ናይ ስራሕ ውዕልካ ወይ Gesamtarbeitsvertrag (GAV) ናይ ምልክታ እዋን እንተ ዘይሓዚዙ እዚ ዝስዕብ ናይ መወዳእታ ግዜ ይዓዪ ኢዩ -

• ኣብ እዋን መርመራ - 7 መዓልቲ ዓውደ - ኣዋርሕ
• ኣብ ቀዳማይ ዓመት ስራሕ፦ 1 ወርሒ ኣብ መወዳእታ ነፍሲ ወከፍ ወርሒ ኺቋረጽ ይኽእል እዩ
• ካብ ካልኣይ ክሳዕ መበል 9 ዓመት ስራሕ፦ 2 ወርሒ ኣብ መወዳእታ ነፍሲ ወከፍ ወርሒ
• ካብ መበል 10 ዓመት ስራሕ ፦ 3 ወርሒ ኣብ መወዳእታ ነፍሲ ወከፍ ወርሒ ።

ናይ ቀዋሚ ስራሕ ውዕል ኣብታ እተሰማምዓላ ዕለት ብኡንብኡ እዩ ዚዛዘም። 

እቲ ምልክታ ምስ ተወድአ ሓድሽ ስራሕ እንተ ዘይብልካ ስራሕ ከም ዘይብልካ ጌርካ ኽትምዝገብ ኣሎካ።

ሕማም / ጕድኣት / ሓደጋ ኼጋጥም ከሎ ኻብ ቤት ማእሰርቲ ንኸይስጐጕ ዚሕግዝ ዕቝባ

ኣስራሒኻ እንተ ሓሚሙካ ወይ ሓደጋ እንተ ኣጋጢሙካ ኣይሰጐጐካን ይኸውን። ኣብ ከምዚ ዝኣመሰለ ዅነታት ካብ ስደት ዕቝባ ኣሎ -

• ኣብ ቀዳማይ ዓመት ስራሕ 30 መዓልቲ
  
• ካብ 2ይ - 5ይ ዓመት ስራሕ 90 መዓልቲ
• ካብ ሻድሻይ ዓመት ስራሕ 180 መዓልቲ
• ኣብ እዋን ጥንስን ድሕሪ ሕርሲ ኣብ ዘሎ 16 ሰሙናትን ።

ኣብ ኵሉ እዚ ኣጋጣሚታት እዚ እቲ ኣስራሒ ናብ ስራሕ ክሳዕ እትምለስ ኪጽበ ኣለዎ ። ሽዑ ጥራይ እዩ ኺቋረጽ ዚፍቀድ ።

ኣገዳሲ፦ ከም ሰራሕተኛ መጠን ውዕልካ ኣብ እተዓጽወሉ እዋን ከተቋርጾ ትኽእል ኢኻ።

ኣስራሒኻ ምስ ሰጐጐካ ሕማም ወይ ጕድኣት ወይ ሓደጋ እንተ ኣጋጢሙካ እንታይ እዩ ዜጋጥም?

ኣስራሒኻ ምስ ኣቋረጸካ እንተ ሓሚምካ ወይ ጕድኣት እንተ ወሪዱካ ብሰንኪ ሕማም ወይ ሓደጋ ኽሳዕ ዘይረኸብካ እቲ መጠንቀቕታ ዚቋረጽ እዩ። ናብ ስራሕ ምስ ተመለስካ እቲ ናይ መወዳእታ ግዜ ክቕጽል ኢዩ ክሳዕ እታ እትቕጽል ናይ መወዳእታ ዕለት (ንኣብነት ክሳዕ መወዳእታ እታ ወርሒ) ድማ ክናዋሕ ኢዩ።

በጃኻ ኣስተብህለሉ ፦ ስራሕካ ባዕልኻ እንተ ኣቋሪጽካዮ እዚ እዋን እዚ ኣይዓዪን እዩ ።

ስራሕካ ምስ ተወድአ ናይ ስራሕ ወረቐት ምስክር ወይ መብዛሕትኡ ግዜ Arbeitszeugnis ይወሃበካ። ሓድሽ ስራሕ ንምርካብ ከተመልክት ከለኻ እዚ ጠቓሚ እዩ ።

እቲ Arbeitszeugnis ኸምዚ ይብል -

• ናይ ስራሕ ርክብ ምጅማርን ምቍራጽን
• ኣብ ስራሕ ካባኻ ዚዓዮ ዕዮን ንጥፈታትን
• ዕዮኻ ብሚእታዊት
• ንጽፈት ስራሕካ ምግምጋም
• ንጠባይካ ምግምጋም
• ናይ Arbeitszeugnis እትህበሉ ምኽንያት (ካብ ስራሕ ምውጻእ ለውጢ ተቘጻጻሪ ሓድሽ ዕዮ ወዘተ)

እቲ ኣብ ስዊዘርላንድ ኣብ ወርሒ ዚኽፈል ማእከላይ ደሞዝ እንታይ ምዃኑ ኽትፈልጥ እንተ ደሊኻ ነቲ ሃገራዊ ቀመር ደሞዝ ክትጥቀመሉ ትኽእል ኢኻ ። ኣብ መንጎ እቲ ካንቶናት ዓብዪ ፍልልይ ስለ ዘሎ ካብ ሰይንት ጋለን ንላዕሊ ኣብ ዙሪክ ዝያዳ ኣታዊ ኽትረክብ ትኽእል ኢኻ።

ዝወሓደ ደሞዝ

ኣብ ስዊዘርላንድ ኣብ ሃገራዊ ደረጃ ዝወሓደ ደሞዝ የለን ። ካንቶን ሰይንት ጋለን እውን ነቲ ዝተሓተ ደሞዝ ኣይገልጾን እዩ ። ነዚ ንምግባር ከኣ ማሕበራት ንግድን ማሕበራት ኣስራሕትን ኣብ ገሊኡ ዓውድታት ዝተሓተ ደሞዝ ይመያየጡ ኣለዉ። እዚ ኸኣ ኣብቲ ብሓባር ወይ ስሩዕ ናይ ስራሕ ውዕል ክርከብ ይከኣል ኢዩ ።  

ይኹን እምበር ኣብ ኣህጉራዊ ምንጽጻር ሃገራዊ ትሑት ደሞዝ እኳ እንተ ዘየለ ደሞዝ ስዊዘርላንድ ብሓፈሻ ኽርአ ኸሎ ልዑል ኢዩ ።

ማዕረ ደሞዝ

ፌደራላዊ ቅዋም ኰነ ሕጊ ማዕርነት ማዕረ ደሞዝ ሰብኡትን ኣንስትን ዝሓትት ኢዩ ። ከምዚ ኺበሃል ከሎ ሰበይትን ሰብኣይን ማዕረ ስራሕ ንምርካብ ሕደ ደሞዝ ኪኽፈሎም ኣለዎ ማለት እዩ።

ኣስራሒኻ መብዛሕትኡ ግዜ ነቲ ደሞዝ ኣብ መወዳእታ ነፍሲ ወከፍ ወርሒ ናብ ባንክካ ወይ ሕሳብ ጶስጣኻ የመሓላልፎ እዩ ።

ከም ሓቂ እንተ ዀይኑ ናይ ግዜ ደሞዝ ይሰማምዓሉ እዩ ። እቲ ደሞዝ ብመሰረት እቲ ዚሰርሓሉ ሰዓታት እዩ ዚውሰን፦

• ሰዓታት ዚኽፈሎ ደሞዝ
• መዓልታዊ ደሞዝ
• ሰሙናዊ ደሞዝ
• ወርሓዊ ደሞዝ

ደሞዝ ስራሕ

እቲ ናይ ስራሕ ደሞዝ ብቐጥታ ኣብቲ ዚዕየ ዕዮ (ንኣብነት ኣብ ቍርጽራጽ) እተመርኰሰ እዩ። ቀልጢፍካ ብዝዓየኻ መጠን ኣብ ሓደ ኣሃዱ ዝያዳ ደሞዝ ይኽፈሎም።

ሰራሕተኛ ኸም ምዃንካ መጠን ኣብ መወዳእታ እታ እትሰርሓላ ወርሒ ደሞዝካ ይንኪ እዩ። ኣብኣ ዝርዝር እቲ እትኸፍሎ ገንዘብ ክትርኢ ኢኻ።

እቲ ብዛዕባ ደሞዝ ዚገልጽ መግለጺ ከም ሰራሕተኛ መጠን እተዳለወ እዩ። ብዛዕባ እቲ እተቐበሎ ደሞዝ ሓበሬታ ትህብ እያ ። ንዅሉ ተዋጽኦታት ደሞዝ ናይ ደሞዝ ዘይኰነ ናይ ሸቕሊ ወጻኢታት ከምኡውን ማሕበራዊ ረብሓታት ዘጠቓልል ኢዩ።

ኣስራሒኻ ኣብ ዓዓመት ናይ ደሞዝ መግለጺ ኺህብ ይግደድ እዩ። መብዛሕትኡ ግዜ ኣብ መወዳእታ ጥሪ ኢኻ እትቕበሎ። ኣብ ውሽጢ ሓደ ዓመት እተፈላለየ ስራሕ እንተ ኣልዩካ ወይ ስራሕ እንተ ቐዪርካ ንነፍሲ ወከፍ ስራሕ ሓደ ዓይነት ደሞዝ ክትረክብ ኢኻ።

እቲ ብዛዕባ ደሞዝ ዚገልጽ መግለጺ ዓመታዊ ግብሪ ንምኽፋል ልዕሊ ዅሉ ኣገዳሲ ሰነድ እዩ።

ኣብ ስዊዘርላንድ ኵሎም ሰባት ካብ ሓደጋታት ክከላኸሉ ኣለዎም ። ኣስራሕቲ ንዅሎም ሰራሕተኛታት ናይ ሓደጋ መድሕን ናይ ምሃብ ግዴታ ኣለዎም -

• ስራሕ እንተ ኣልዩካ ብኣስራሒኻ ኣቢልካ ኣብ ኩባንያ መድሕን ሓደጋ ኢኻ እትምዝገብ። ናይ መድሕን ወለድ ካብ ደሞዝካ ይንኪ ። እዚ ነቶም ኣብ ቤቶም ዚሰርሑን ሰልጠንትን እውን ዚምልከት እዩ ።
  
• ኣብ ሰሙን ካብ 8 ሰዓት ንታሕቲ ትሰርሕ እንተ ዄንካ ወይ ከኣ ናይ ገዛእ ርእስኻ ስራሕ እንተ ኣልዩካ ናይ ሓደጋ መድሕን ባዕልኻ ኽትወስድ ኣሎካ። ነዚ ድማ ኣብ መድሕን ጥዕናኻ ኸም መወሰኽታ ጌርካ ኸተውጽኦ ትኽእል ኢኻ። ናይ ጥዕና መድሕን ፖሊሲኻ መርምር።
  
• ከም ስራሕ እንተ ተመዝጊብካ እሞ ሽቕለት ኣልቦነት እንተ ረኺብካ ብኡንብኡ ምስ Suva ውሕስነት ይወሃበካ። እቲ ናይ መድሕን መጠን ካብቲ ናይ ሽቕለት ኣልቦነት ረብሓ ይንኪ ።
  

ሰራሕተኛታትን ናይ ገዛእ ርእሶም ስራሕ ዘለዎምን ናይ ስድራቤት ክፍሊት ክወሃቦም ይኽእል ኢዩ።

ናይ ስድራቤት ክፍሊት ንምርካብ ኣመልኪትካ ኣብዚ ዚስዕብ ቦታታት ከተቕርብ ኣሎካ፦

• ከም ሰራሕተኛ ፦ ብኣስራሒኻ ኣቢልካ Familienausgleichskasse FAK
• ናይ ገዛእ ርእስኻ ስራሕ እንተ ኣልዩካ፦ ኣብቲ ምስኡ እትራኸበሉ Ausgleichskasse