ናይ ደሞዝን ስራሕን ውዕል

እቲ ናይ ስራሕ ውዕል ነቲ ናይ ስራሕ ኵነታት ከምኡውን ንኽልቲኦም መሰላትን ግዴታታትን ዝገልጽ ኢዩ ። እንተ ወሓደ እዚ ዚስዕብ ነጥብታት ተጠቓሊሉ ኣሎ ፦

• ስምካን ስም ኣስራሒኻን
• ርክብ ስራሕ ዚጅምረሉ ዕለት
• ኣብ መጻኢ ኣብ ኩባንያ ዚዓዪ ዕዮ
• ደሞዝን መመላእታ ደሞዝን
• ሰሙናዊ ናይ ስራሕ ሰዓታት
• ቍጽሪ መዓልትታት ዕረፍቲ / Ferien
• ንውሓት Probezeit
• እዋን ምልክታ
• ናይ ቀዋሚ ናይ ስራሕ ውዕል ዚዛዘም ዕለት
• ከም ናይ ውድድር ዘይኰነ ኣዋጅ ወይ ናይ ክፍለ-ግዜ መምርሒ ዝኣመሰለ ፍሉይ መምርሒታት

ፍሉይ ሕግታት ኣብ ገሊኡ ኽፋላት ዚውዕል እዩ ፣ እዚ ኸኣ ኣብ ሃገራዊ ወይ ዞባ Gesamtarbeitsvertrag (GAV)

ሓባራዊ Gesamtarbeitsvertrag (GAV) ኣብ መንጎ ማሕበራት ኣስራሕትን ማሕበራት ሰራሕተኛታትን ማሕበራት ንግድን እተዛዘመ ውዕል ኢዩ።

ከምዚ ዝስዕብ ዝኣመሰለ ዝተሓተ ብቕዓታት ድማ ትህብ -

• እቲ ዝተሓተ ደሞዝ
• 13. ወርሓዊ ደሞዝን ካሕሳን
• ብሰንኪ ሕማምን ሕርስን ወተሃደራዊ ኣገልግሎትን ደሞዝ ምኽፋል ቀጸለ
• ቍጽሪ መዓልትታት ዕረፍቲ / Ferien
• ስርዓታት ግዜ ስራሕ
• ካብ ቤት ማእሰርቲ ንኸይስጐጉ እተገብረ ዕቝባ

ኣብ ስዊዘርላንድ ኣብ ሰሙን ብገምጋም 42 ሰዓት ክትሰርሕ ትኽእል ኢኻ ። 

እቲ ሕጊ ኣብ ሰሙን ዝለዓለ ናይ ስራሕ ግዜ ይህብ -

• 45 ሰዓት ኣብ ኢንዱስትርያዊ ኩባንያታት ሰራሕተኛታት ቤት ጽሕፈትን ሰራሕተኛታት ተክኒክን ሰራሕተኛታት ሸየጥትን ዓበይቲ ኩባንያታት 
• 50 ሰዓት ንዅሎም ሰባት

ካብቲ ኣብቲ ውዕላት እተገብረሉ ቝጽሪ ሰዓታት ንላዕሊ ትሰርሕ እኳ እንተ ዀንካ ካብቲ ሰሙናዊ እትሰርሓሉ ሰዓታት ግን ዘይትበልጽ እንተ ዄንካ እዚ ተወሳኺ ሰዓታት እዚ ኸም ተወሳኺ ሰዓታት ጌርካ እዩ ዚርአ። 

ኣብ ትሕቲ ኸመይ ዝበለ ዅነታት ኢኻ ኻብ ሰዓታት ንላዕሊ ኽትሰርሕ ዘሎካ?

ኣስራሒኻ ኸምዚ እንተ ዀይኑ ካብ ሰዓታት ንላዕሊ ኽትሰርሕ ይሓትተካ ይኸውን፦

• ተወሳኺ ሰዓታት የድሊ ።
  
• ካብ ሰዓታት ወጻኢ ብኣካላውን ብኣእምሮኣውን መዳይ ብዙሕ ኣይሓትትን እዩ ።
  
• ናይ ስራሕ ሰዓትን መዓልታዊ ዕረፍቲ ዚግበረሉ እዋንን ይርአ እዩ ።

ካብ ሰዓታት ንላዕሊ ኽትሰርሕ እኳ እንተ ወሰንካ ምስዚ ሕግታት እዚ ተሰማሚዕካ ኽትዓዪ ኣሎካ ።

ካብ ሰዓታት ወጻኢ እትሰርሕ ብኸመይ ኢኻ?

• ተወሳኺ ሰዓታት ብናይ 25 ሚእታዊት ደሞዝ ክኽሕስ ኣለዎ ።

• ይኹን እምበር ካብ ሰዓታት ወጻኢ እንተ ወሓደ ኣብ ሓደ እዋን ዕረፍቲ ኽትክሕስ ትኽእል ኢኻ። እዚ ኸኣ ፍቓድካን ኣብ መንጎኻን ኣብ መንጎ ኣስራሒኻን ብጽሑፍ ዝሰፈረ ስምምዕን ዚሓትት እዩ ።

• ናይ ምምሕዳር ውዕል ዘለዎም ኣካየድቲ ስራሕ መብዛሕትኡ ግዜ ናይ ደሞዝ መመላእታ ናይ ምርካብ መሰል የብሎምን ። እዚ ኣብ ውዕል ስራሕ ስርዓት ዚግበረሉ እዩ ።

እንተ ሓሚምካ ወይ እንተ ተጐዲእካ ንእተወሰነ እዋን ደሞዝካ ኽትቅበል ኢኻ።

እንተ ሓሚምካ -

እንተ ሓሚምካ ወይ ኣብ እዋን ጥንስቲ ጽቡቕ እንተ ዘይተሰሚዑካ ብእተኻእለካ መጠን ቀልጢፍካ ንኣስራሒኻ ኽትነግሮ ኣሎካ።

ከም ሕጊ መጠን ካብ ቀዳመይቲ መዓልቲ ስራሕ ክትረክብ ከም ዘይከኣልካ ዚገልጽ ናይ ሕክምና ወረቐት ምስክር ከተቕርብ ኣሎካ። ንኣስራሒኻ ኣየናይ መምርሒ ኸም ዚምልከተካ ሕተቶ ።

ብሰንኪ ሕማም ወይ ጥንሲ ኻብ ስራሕ ክትወጽእ እንተ ኽኢልካ እቲ ሓኪም ኣብ መዓልቲ ወይ ኣብ ሰሙን ክትሰርሕ ከም ዘይትኽእል ዚገልጽ ወረቐት ምስክር ኪህበካ ኣለዎ።

ንእተወሰነ እዋን ደሞዝካ ኽትቅበል ኢኻ ።

ሓደጋ ወይ ጕድኣት ኬጋጥም ከሎ እዚ ዚስዕብ ይዓዪ እዩ ፦

ኣብ እዋን ስራሕ ኰነ ኣብ እዋን መዘናግዒ ዘጋጠመካ ጕድኣት ወይ ሓደጋ ብዘየገድስ ብእተኻእለመጠን መጠን ቀልጢፍካ ንኣስራሒኻ ንገሮ።

እቲ ኣስራሒ ነቲ ኩባንያ መድሕን ብኡንብኡ ኺሕብሮ ኣለዎ። ንስኻን ሓኪምካን ብዛዕባ ጕድኣትን ሓደጋን ኵነታት ጥዕናኻን ሓበሬታ ኽትህቡሉ እትኽእሉ ፎርም ኪሰዱልኩም እዮም ።

ኣብ ስዊዘርላንድ ኣስራሕቲ ንሰራሕተኛታቶም ብሰንኪ ሓደጋ ኻብ ዚፍጠር ጕድኣት የዕቍብዎም እዮም። ካብቲ ሓደጋ / ጕድኣት ዝወረደሉ 3ይ መዓልቲ ኣትሒዝካ ማዕረ 80% ደሞዝካ Taggeld ክትረክብ ኢኻ ።

እቲ ሓደጋ ኣብ ስራሕ (ናይ ስራሕ ሓደጋ) ወይ ኣብ እዋን መዘናግዒ (ናይ ስራሕ ሓደጋ ዘይኰነ ሓደጋ) ብዘየገድስ Taggeld ክፍሊት ኢዩ ዝኽፈል።

ብዘይካዚ ስራሕ እንተ ኣልዩካን ሰሙናዊ እትሰርሓሉ ሰዓታት ካብ 8 ሰዓት ንታሕቲ እንተ ዀይኑን ኣብ ስራሕ ዜጋጥም ሓደጋታት ጥራይ እዩ ዜተኣማምን ።

ካብ ስደት ዚርከብ ዕቝባ፦ 

ይኹን እምበር ኣብ እዋን ዕረፍቲ ኻብ ስራሕ ክትወጽእ ትኽእል ኢኻ ።

ንስኻን ኣስራሒኻን ነቲ ምስ ስራሕ ዘሎካ ርክብ ከተቋርጽዎ መሰል ኣሎኩም ።

ነቲ ስራሕ ከተቋርጾ ኸለኻ እተወሰነ ዅነታት ኪሕሉ ኣለዎ ። እቲ ውዕል ኣብ ጽሑፍ ዝሰፈረ እንተ ዀይኑ ኣብቲ ናይ ስራሕ ውዕል ተገሊጹ ኣሎ። ከምኡ እንተ ዘይጌርካ ብኣፍ ካዕካዕ ካባና ይበቕዕ።

እዋን መጠንቀቕታ

ነቲ ምስ ስራሕ ዘሎካ ርክብ ከተቋርጾ እንተ ደሊኻ ነቲ ኣብቲ ውዕል ስራሕ እተሰማምዓሉ እዋን ምልክታ ኽትእዘዞ ኣሎካ። ናይ ስራሕ ውዕልካ ወይ Gesamtarbeitsvertrag (GAV) ናይ ምልክታ እዋን እንተ ዘይሓዚዙ እዚ ዝስዕብ እዋናት ይዓዪ ኢዩ -

• ኣብ እዋን መርመራ ፦ 7 መዓልቲ ዓውደ - ኣዋርሕ
• ኣብ ቀዳማይ ዓመት ስራሕ፦ 1 ወርሒ ኣብ መወዳእታ ነፍሲ ወከፍ ወርሒ ኺቋረጽ ይኽእል እዩ
• ካብ ካልኣይ ክሳዕ መበል 9 ዓመት ስራሕ፦ 2 ወርሒ ኣብ መወዳእታ ነፍሲ ወከፍ ወርሒ
• ካብ መበል 10 ዓመት ስራሕ - 3 ወርሒ ኽሳዕ መወዳእታ ነፍሲ ወከፍ ወርሒ ።

ናይ ቀዋሚ ስራሕ ውዕል ኣብታ እተሰማምዓላ ዕለት ብኡንብኡ እዩ ዚዛዘም። 

እቲ ምልክታ ምስ ተወድአ ሓድሽ ስራሕ እንተ ዘይብልካ ስራሕ ከም ዘይብልካ ጌርካ ኽትምዝገብ ኣሎካ።

ሕማም / ጕድኣት / ሓደጋ ኼጋጥም ከሎ ኻብ ቤት ማእሰርቲ ንኸይስጐጕ ዚሕግዝ ዕቝባ

ኣስራሒኻ እንተ ሓሚሙካ ወይ ሓደጋ እንተ ኣጋጢሙካ ኣይሰጐጐካን ይኸውን። ኣብ ከምዚ ዝኣመሰለ ዅነታት ካብ ስደት ዕቝባ ኣሎ -

• ኣብ ቀዳማይ ዓመት ስራሕ 30 መዓልቲ
  
• ካብ 2ይ - 5ይ ዓመት ስራሕ 90 መዓልቲ
• ካብ ሻድሻይ ዓመት ስራሕ 180 መዓልቲ
• ኣብ እዋን ጥንስን ድሕሪ ሕርሲ ኣብ ዘሎ 16 ሰሙናትን ።

ኣብ ኵሉ እዚ ኣጋጣሚታት እዚ እቲ ኣስራሒ ናብ ስራሕ ክሳዕ እትምለስ ኪጽበ ኣለዎ ። ሽዑ ጥራይ እዩ ኺቋረጽ ዚፍቀድ ።

ኣገዳሲ፦ ከም ሰራሕተኛ መጠን ኣብ እዋን ዕንቅፋት ስራሕካ ኸተቋርጽ ትኽእል ኢኻ።

ኣስራሒኻ ምስ ሰጐጐካ ሕማም ወይ ጕድኣት ወይ ሓደጋ ኼጋጥመካ ኸሎ እንታይ እዩ ዜጋጥም ?

ኣስራሒኻ ምስ ሰጐጐካ እንተ ሓሚምካ ወይ ጕድኣት ወይ ሓደጋ እንተ ኣጋጠመካ ብሰንኪ ሕማም ወይ ሓደጋ ኽሳዕ ዘይረኸብካ እቲ መጠንቀቕታ ዚቋረጽ እዩ ። እቲ እዋን እቲ ናብ ስራሕ ምስ ተመለስካ ቐልጢፉ እዩ ዚቕጽል ክሳዕ እታ እትቕጽል ዕለት (ንኣብነት ክሳዕ መወዳእታ እታ ወርሒ) ድማ ይነውሕ።

በጃኻ ኣስተብህለሉ - ነቲ ምስ ስራሕ ዘሎካ ርክብ ባዕልኻ እንተ ኣቋሪጽካዮ እዚ ዕንቅፋት እዚ ኣይዓዪን እዩ።

ስራሕካ ምስ ተወድአ ናይ ስራሕ ወረቐት ምስክር ወይ መብዛሕትኡ ግዜ Arbeitszeugnis ይወሃበካ። ሓድሽ ስራሕ ንምርካብ ከተመልክት ከለኻ እዚ ኺጠቕመካ እዩ ።

እቲ Arbeitszeugnis ኸምዚ ይብል -

• ናይ ስራሕ ርክብ ምጅማርን ምቍራጽን
• ኣብ ስራሕ ካባኻ ዚዓዮ ዕዮን ንጥፈታትን
• ዕዮኻ ብሚእታዊት
• ንጽፈት ስራሕካ ምግምጋም
• ንጠባይካ ምግምጋም
• ናይ Arbeitszeugnis እትህበሉ ምኽንያት (ካብ ስራሕ ምውጻእ ዝለዓለ ለውጢ ሓድሽ ተግባር ወዘተ)

እቲ ኣብ ስዊዘርላንድ ኣብ ወርሒ ዚኽፈል ማእከላይ ደሞዝ እንታይ ምዃኑ ኽትፈልጥ እንተ ደሊኻ ነቲ ሃገራዊ ቀመር ደሞዝ ክትጥቀመሉ ትኽእል ኢኻ ። ኣብ መንጎ እቲ ካንቶናት ዓብዪ ፍልልይ ስለ ዘሎ ካብ ሰይንት ጋለን ንላዕሊ ኣብ ዙሪክ ዝያዳ ኣታዊ ኽትረክብ ትኽእል ኢኻ።

ዝወሓደ ደሞዝ

ኣብ ስዊዘርላንድ ኣብ ሃገራዊ ደረጃ ዝወሓደ ደሞዝ የለን ። ቀጽሪ ሰይንት ጋለን ነቲ ዝተሓተ ደሞዝ እውን ኣይገልጾን እዩ ። ነዚ ንምግባር ከኣ ማሕበራት ንግድን ማሕበራት ኣስራሕትን ኣብ ገሊኡ ዓውድታት ዝተሓተ ደሞዝ ይመያየጡ ኣለዉ። እዚ ድማ ኣብቲ ሓባራዊ ወይ ስሩዕ ናይ ስራሕ ውዕል ተጠቓሊሉ ኣሎ ።  

ይኹን እምበር ሃገራዊ ትሑት ደሞዝ እኳ እንተ ዘየለ ብመሰረት ኣህጉራዊ መዐቀኒታት ግን ደሞዝ ስዊዘርላንድ ብሓፈሻ ኽርአ ኸሎ ልዑል ኢዩ ።

ማዕረ ደሞዝ

ፌደራላዊ ቅዋም ኰነ ሕጊ ማዕርነት ጾታ ማዕረ ደሞዝ ሰብኡትን ኣንስትን ዝሓትት ኢዩ ። ከምዚ ኺበሃል ከሎ ሰበይትን ሰብኣይን ሓደ ዓይነት ደሞዝ ኪኽፈሎም ኣለዎ ማለት እዩ ።

ኣስራሒኻ መብዛሕትኡ ግዜ ነቲ ደሞዝ ኣብ መወዳእታ ነፍሲ ወከፍ ወርሒ ናብ ባንክካ ወይ ሕሳብ ጶስጣኻ የመሓላልፎ ።

ከም ሓቂ እንተ ዀይኑ ናይ ግዜ ደሞዝ ይሰማምዓሉ እዩ ። እቲ ደሞዝ ብመሰረት እቲ ዚሰርሓሉ ሰዓታት እዩ ዚውሰን፦

• ሰዓታት ዚኽፈሎ ደሞዝ
• መዓልታዊ ደሞዝ
• ሰሙናዊ ደሞዝ
• ወርሓዊ ደሞዝ

ደሞዝ ስራሕ

እቲ ናይ ስራሕ ደሞዝ ብቐጥታ ኣብቲ እተተርጐመ ኣገልግሎት (ንኣብነት ኣብ ቍርጽራጽ) እተመርኰሰ ኢዩ። ቀልጢፍካ ብዝዓየኻ መጠን ኣብ ሓደ ኣሃዱ ዝያዳ ደሞዝ ይኽፈሎም።

ሰራሕተኛ ኸም ምዃንካ መጠን ኣብ መወዳእታ እታ እትሰርሓላ ወርሒ ደሞዝካ ይንኪ እዩ። ዝርዝር እቲ እትኸፍሎ ገንዘብ ክትርኢ ኢኻ።

እቲ ብዛዕባ ደሞዝ ዚገልጽ መግለጺ ከም ሰራሕተኛ መጠን እተዳለወ ፎርም እዩ። ብዛዕባ እቲ እተቐበሎ ደሞዝ ሓበሬታ ይህብ ። ኵሉ ናይ ደሞዝ ተዋጽኦታት ናይ ደሞዝ ዘይኰነ ወጻኢታት ከምኡውን ማሕበራዊ ረብሓታት ዝሓዘ ኢዩ።

ኣስራሒኻ ኣብ ዓዓመት ናይ ደሞዝ መግለጺ ኺህብ ይግደድ እዩ። መብዛሕትኡ ግዜ ኣብ መወዳእታ ጥሪ ኢኻ እትቕበሎ። ኣብ ውሽጢ ሓደ ዓመት እተፈላለየ ስራሕ እንተ ኣልዩካ ወይ ስራሕ እንተ ቐዪርካ ንነፍሲ ወከፍ ስራሕ ዚኸውን ደሞዝ ክትረክብ ኢኻ።

እቲ ብዛዕባ ደሞዝ ዚገልጽ መግለጺ ዓመታዊ ግብሪ ንምኽፋል ልዕሊ ዅሉ ኣገዳሲ ሰነድ እዩ።

ኣብ ስዊዘርላንድ ኵሉ ሰብ ካብ ሓደጋታት ክከላኸለሉ ኣለዎ ። ኣስራሕቲ ንዅሎም ሰራሕተኛታት ናይ ሓደጋ መድሕን ናይ ምሃብ ግዴታ ኣለዎም -

• ስራሕ እንተ ኣልዩካ ብኣስራሒኻ ኣቢልካ ኣብ ኩባንያ መድሕን ሓደጋ ኢኻ እትምዝገብ። ናይ መድሕን ወለድ ካብ ደሞዝካ ይንኪ ። እዚ ነቶም ኣብ ቤቶም ዚሰርሑን ሰልጠንትን እውን ዚምልከት እዩ ።
  
• ኣብ ሰሙን ካብ 8 ሰዓት ንታሕቲ ትሰርሕ እንተ ዄንካ ወይ ከኣ ናይ ገዛእ ርእስኻ ስራሕ እንተ ኣልዩካ ናይ ሓደጋ መድሕን ባዕልኻ ኽትወስድ ኣሎካ። ነዚ ድማ ምስ ኩባንያ መድሕን ጥዕናኻ ኸተውጽኦ ትኽእል ኢኻ ። ናይ ጥዕና መድሕን ፖሊሲኻ መርምር።
  
• ከም ስራሕ እንተ ተመዝጊብካን ሽቕለት ኣልቦነት እንተ ረኺብካን ብኡንብኡ ምስ Suva ውሕስነት ይወሃበካ። እቲ ናይ መድሕን ወለድ ካብ ናይ ሽቕለት ኣልቦነት መኽሰብ ይንኪ ።
  

ሰራሕተኛታትን ናይ ገዛእ ርእሶም ስራሕ ዘለዎም ሰባትን ናይ ስድራቤት ክፍሊት ክወሃቦም ይኽእል ኢዩ።

ናይ ስድራ ቤት ክፍሊት ንምርካብ ኣመልኪትካ ኣብዚ ዚስዕብ ቦታታት ከተቕርብ ኣሎካ፦

• ከም ሰራሕተኛ ፦ ብኣስራሒኻ ኣቢልካ Familienausgleichskasse FAK
• ከም ናይ ገዛእ ርእስኻ ስራሕ- ኣብቲ ምስኡ እትራኸበሉ ናይ Ausgleichskasse